Çanakkale Zaferi'nin 100. Yılı Ve Şehit Futbolcularımız

Türkiye Amatör Spor Kulüpleri Konfederasyonu olarak Çanakkale Deniz Zaferi'nin 100. yılında bu büyük zafere imza atan başta Gazi Mustafa Kemal Atatürk ve silah arkadaşlarını minnetle anıyoruz. Vatan toprağı ve özgürlüğümüzün kıymetini hatırlatan, Kurtuluş Savaşımıza ilham kaynağı olan bu büyük zaferi hiçbir zaman unutmayacağız.

Bir devrin battığı yerde hayatlarını kaybeden neslimizi ve bu topraklarda hayatını kaybeden tüm askerleri rahmet ve saygıyla anıyor, bu acıların bir daha yaşanmamasını diliyoruz.

Şehit Futbolcularımız

Şu Boğaz harbi nedir? Var mı ki dünyada eşi?
En kesif orduların yükleniyor dördü beşi,
Tepeden yol bularak geçmek için Marmara'ya
Kaç donanmayla sarılmış ufacık bir karaya.

Mehmet Âkif'in Safahât adlı toplu eserinin altıncı kitabı olan Âsım'ın sonuna yazdığı bu mısralar, şüphesiz "Şu Boğaz Harbini" güzel bir surette anlatmakta…

İşte bu yüzden, Çanakkale ve diğer cephelerde şehit düşen idmancılarımızı hatırlayacağımız makale bu muazzam şiirin ilk mısraları ile başlıyor…

Yazı: Mehmet Yüce

1912 senesinden itibaren evvela Balkan, takiben Umûmi Harbe dâhil olan memleketimiz aynı anda birçok cephede canhıraş bir biçimde savaştı. Ordularımız gerek kahraman neferleri gerekse korku bilmez zabitleriyle, kumandanlarıyla kanlarının son damlasına kadar müdafaa etti yurdumuzu…

Memleketin dört bucağından silah altına alınanların içinde futbolcularımız, o zamanki tabiriyle idmancılarımız da vardı.

Devrin en meşhur mecmualarından olan Donanma, şehit düşen, yaralanan veya silah altına alınan idmancılarımızın listesini bağlı oldukları kulüplerden istedi.

İspor (spor) âlemimizin bazıları çok meşhur, bazıları ise şimdilerde hiç duyulmamış kulüplerinden beş tanesi yolladı istenilen cetvelleri, listeleri…

Şimdi gelin şühedâ mertebesine yükselmiş, yaralanmış veya silah altına alınıp vatanı müdafaa etmiş bu aziz ruhları bir defa daha derc edelim. Donanma mecmûasının 64 ve 66 nümerolu (sayılı) nüshalarında neşredilen idmancılarımızın isimlerini aynen naklediyorum. Hepsinin ruhu şad olsun, nur içinde yatsınlar…

Şerefli İdmancılar

Taht-ı silahta (silah altında) bulunan yahut rütbe-i şehadeti (şehitlik rütbesi) ihrâz eden (kazanan) idmancıların isimlerini medar-ı fahr (övünç vesilesi) olarak derc etmek üzere kulüplerden istemiştik. Beşiktaş Kulübü şu talebimize ilk icâbet etmiş ve atideki esamiyi göndermiştir.

Beşiktaş Jimnastik Kulübü A'zâsından;

Şehit Olanlar:

Kâzım Bey (koşucu, zabit vekili)
Âsım Bey (futbolcu, zabit vekili)
Ali Bey (futbolcu, gönüllü asker)

Taht-ı Silahta Bulunanlar:

Muallim Kenan Bey (boks ve güreş muallimi)
Mehmet Fetgeri Bey (terbiye-i bedeniye muallimi)
Alâaddin Bey (mübazir ve musâri - zabit vekili)
Mehmet Bey (futbolcu, gönüllü asker)
Fuad Bey (futbolcu ve güleşçi)
Resul Bey (kaleci ve atlayıcı, baytar)
Sabri Bey (futbolcu, tabib muavini)
Genç Mehmet Bey (atlayıcı, askeri tâir (uçucu))
Cemâl Efendi (mukavemet koşucusu, zabit namzeti)
Cevdet Efendi (futbolcu ve koşucu)
Aziz Efendi (hokeyci, topçu küçük zabiti)
İzzet Efendi (irtifa atlayıcı, bahriye efradından)
Hikmet Bey (ağırlık atar, atletik müsabakalarda muvaffak olur, bahriye efradından)

Silah altına alınan Beşiktaşlılardan Ahmet Fetgeri Bey Beşiktaş Jimnastik Kulübü'nün müessislerindendir.

Galatasaray Kulübü'nün Şehit ya da Taht-ı Silahta Olan A'zâsı

Şühedâ:

Abdurrahman Robenson Bey (umumi kaptan ve izcilerin oymak beyi, mülazım-ı sâni)
Hasnûn Gâlib Bey (futbol ve hokey ikinci kaptanı, zabit vekili)
Neşet Bey (hokey kaptanı, zabit vekili)
Hâlid Fuad Bey (Müşir Fuad Paşazâde) (ikinci takımda futbolcu, zabit vekili)
Mehmet Ali Bey (Enver Paşazâde) (futbolcu)
Refik Ata Bey (futbolcu)
Cemil Bey (futbolcu)
Hasib Bey ((Ali Paşazâde)
Nazmi Bey (futbolcu)

Mecrûh Olanlar:

Yusuf Ziya Bey (birinci futbol takımı iç muhacimi, zabit vekili)
YakubRobenson Bey (futbolcu, asker)
Feyzi Robenson Bey(futbolcu, askeri tâir (uçucu))

Taht-ı Silahta Bulunanlar:

Celâl Bey (birinci futbol takımı merkez muhacimi, zabit vekili)
Kemâl Niyazi Bey (kotra kaptanı, topçu)
Ahmed Robenson Bey (sandal ve halat takımları kaptanı ve birinci futbol takımı kalecisi, zabit)
Kenan Bey (boks ve güreş kısmı kaptanı)
Emin Bülend Bey (futbol birinci takım sabık kaptanı ve sol açık muhacimi)
Emil Oberle Bey (futbol muallimi ve birinci takım merkez muhacimi, ağır topçu çavuşu)
Ahmed Adnan Bey (birinci futbol ve hokey takımlarından müdafi, maiyet-i seniyye bölüğünde)
Ahmed Cevat Bey (birinci futbol ve hokey takımlarından müdafi, ağır topçu zabiti)
Sedat Bey (birinci futbol takımı sol muavini)
Hüseyin Bey (birinci futbol takımı sağ muavinive hokey takımı müdafi)
Cevat Bey (birinci futbol takımı sağ müdafi)
İbrahim Bey (birinci futbol takımı sağ müdafi ve hokey birinci takımı muhacimi)
Jozef (Joseph) Oberle Bey (birinci futbol takımı sağ muhacimi, Alman ordusunda gönüllü)
Nasreddin Bey (birinci futbol takımı açık muhacimi)
Vehbi Bey (birinci futbol takımı sağ muavini)
Sitar Bey (birinci futbol takımı muhacimi)
Behçet Bey (birinci futbol takımı müdafi)
Naki Bey (ikinci futbol takımından, zabit vekili)
Edip Bey (ikinci futbol takımından, mülazım sâni)
Avni Bey (ikinci futbol takımından, zabit vekili)
Ahmet Ali Bey (ikinci futbol takımından, zabit vekili)
Ahmet Muhtar Bey (ikinci futbol takımından, zabit vekili)
Ömer Bey (ikinci futbol takımından, zabit vekili)
Muammer Bey (ikinci futbol takımından, zabit vekili)
Ferid Bey (ikinci futbol takımından, zabit vekili)
Âsım Bey (heyet-i idare a'zâsından ve ilk teşekkül eden takım kalecisi)
Mahir Sâfi Bey (sandal takımı hamlecisi, Harbiye Nezareti otomobil parkı kumandanı)
Âkif Sâfi Bey (sandal takımından)
Ârif Bey (sandal ve ikinci futbol takımından)
Selim Bey (yelkencilik kaptan muavinlerinden)
Hüsameddin Bey (filika takımından)
Emin Bey (filika takımından)
İsmet Bey (paten ve çayır hokey takımları kaleci ve sol açık muhacimi)
Sıdkı Bey (çayırda birinci hokey takımı kalecisi)
Kemâl Bey (halat ve filika takımlarından)
Şükrü Bey (İstanbul sürat ve uzun atlama birincisi)
Adnan Bey (izci takımından)
Osman Kenan Bey (izci takım başlarından)
Müfid Bey (izci takımından)
Kâzım Bey (izci takımından)
Neyir Bey (boks takımından)
Cemâl Bey (futbol)
Cemâl Hüseyin Bey
İsmail Bey

İşbu cetvelde 312, 313 kura efradının esamisi dâhil değildir.

Galatasaray'ın şehit idmancılarından en bilineni Beyoğlu'nda kulüp binasının da bulunduğu sokağa ismi verilenHasnûnGâlib Bey'dir. Galatasaray'ın bu genç ve yetenekli muhacimi gönüllü olarak gittiği Çanakkale'de maalesef şehit düşmüştür. Bu elemli kayıp başta Galatasaraylılar olmak üzere bütün spor âlemini derin bir acıya boğdu. Çekilen üzüntü, Donanma mecmuasında neşredilen resminin altında şu sözlerle tarif ediliyordu:

"Avdeti daima ümit ettik, fakat seneler geçti herkes döndü, o dönmedi."

Anadolu Kulübü'nün Taht-ı Silahta Bulunan Faal A'zâsı

Kemâl Bey (orta muhacim, zabit)
Raif Bey (müdafi, zabit)
Efhem Bey (muavin, zabit)
İlhami Bey (kaleci, zabit)
Nasuhi Bey (muhacim, zabit vekili)
Macid Bey (muhacim, zabit vekili)
Hüseyin Bey (muavin, zabit vekili)
Hâlid Bey (muhacim, zabit vekili)
Şevket Bey (muavin, eczacı mülazımı
Azmi Bey (müdafi, tabib muavini)
Sadullah Bey (muavin, çavuş)
Hüsnü Bey (muavin, zabit namzedi)
Kemâl Bey (muhacim, zabit vekili)
Salahaddin Bey (muavin, bölük emini)
İbrahim Bey (muavin, zabit vekili)
Mehmet Bey (muavin, zabit vekili)
Cevat Bey (muavin, askeri tair
Yusuf Kenan Bey (müdafi, zabit)
Mısırlı Yusuf Bey (muhacim, zabit)
İbrahim Zemçi Bey (muavin, nefer
Hayrettin Bey (muavin, Hilâl-i Ahmer'de)
Rasim Bey (muhacim, zabit)
Mehmet Ali Bey (muavin, zabit)
Hakkı Bey (muavin, yazıcı çavuş)
Ali Osman Bey (muavin, zabit vekili)
Remzi Bey (muhacim, zabit)
Şemsi Bey (kaleci, küçük zabit)
Kadıköylü Hasan Bey (orta muavin, askeri şöför)
Saadettin Bey (kaleci, zabit namzedi)
Raif Bey (muavin, zabit namzedi)
Kâzım Bey (muavin, zabit)
Fazıl Kani Bey (muavin, zabit vekili)
Eşref Bey (kaleci, zabit vekili
Mazhar Bey (kaleci, zabit vekili)

İş bu esami meyanında mezun bulununlar dâhil değildir.

Bu listede adı geçen Kadıköylü Hasan Bey, ilk Türk futbolcularından meşhur merkez muavin Hasa Basri Bey'dir. 1920 senesinde vefat etmiştir.

Aynı mecmûanın 29 Teşrinievvel 1331 tarihli 66. Sayısında ise Fenerbahçe ve Türk İdman Ocağı Kulübü'nün şehit ve silah altında bulunan azası hakkında bir liste var. Şimdi de bu iki güzide kulübün harbe giden idmancılarını derç etmek istiyorum.

Fenerbahçe Spor Kulübü'nün Elyevm Şehit Yahut Silah Altında Bulunan A'zâsı:

Gâlib Bey (birinci futbol takımı kaptanı)
Yahya Bey (mecruh ve taht-ı tedavide)
Kemâl Bey (şehit)
Nüzhet Bey (birinci futbol timi azasından)
Said Bey (birinci futbol timi azasından)
Zeki Bey (ihtiyat zabitlerinden)
Sâfi Bey (ihtiyat zabitlerinden)
Hâfid Bey (zabit namzedi
Cemî Bey
Nuri Bey (birinci futbol timi azasından)
Sadık Bey (birinci futbol timi azasından
Rüşdü Bey (kotra ve denizcilik şubesinden)
Osman Bey (futbol ikinci timi azasından)
Fahri Bey (sandal ve deniz şubesinden)
Sezai Bey
Burhaneddin Bey
Hulki Bey (deniz ve sandal şubesinden)
Ömer Bey (süvari mülazım-ı sâni (İhtiyat))
Garî Bey (futbol birinci timi azasından)
Afif Bey (zabit namzeti)
Bedri Bey (zabit namzeti)
Hâfid Bey (zabit namzeti)
Ferik Bey (zabit namzeti)
Kemâl Bey (zabit namzeti)
Emin Bey (zabit namzeti)
Zeki Bey (mecruh ve taht-ı tedavide)
Nebil Bey
Vasıf Bey
Şevki Bey
Servet Bey
Kenan Bey
Sabri Bey (birinci futbol timi azasından)
İsmail Bey
Ata Bey
Rauf Bey
Şakir Bey (ihtiyat Zabit Vekili)
Vehbi Bey (Müftüzade, futbol birinci timi azasından)
Ârif Bey (futbol birinci timi azasından (askeri mühendis)
Nureddin Bey (şehit
Mehmed Bey (mülazım-ı Sâni)
Nureddin Bey
Cemâl Bey
Wilhelm Kohlhammer (birinci tim azasından (Almanya'da asker)
Mehmed Nasuhi Bey (ikinci tim azasından, ihtiyat zabitlerinden)
Edhem Bey (ikinci tim azasından, ihtiyat zabitlerinden)
Manço Salahaddin Bey
Süreyya Mithat Bey (birinci tim azasından)
Mustafa Behçet Bey (mecruh ve taht-ı tedavide)
Müfid Bey (ihtiyat zabit namzedi)
Sami Bey (ihtiyat zabit namzedi)
Mithat Bey

Fenerbahçe'nin şehit futbolcuları içinde en çok bilineni ise Mühendis Ârif Bey'dir. Vazifeli olarak bulunduğu Niğde'de şimendifer inşaatı esnasında hain bir çete tarafından şehit edildi. Mühendis Ârif Bey daha sonra Spor Âlemi mecmûasıda yayınlanan "Şehit İdmancılarımız" namlı tefrikada şu sözlerle hatırlanmış:

"Yükseklere çıkan bu dini duanın aralarına daima gözyaşları silken (döken) gençler artık son vazifelerini ifa etmekle meşguldüler. Nihayet bu da geçti, bu ismin de üzerine bir çizgi çekildi."

Bugünkü neslin pek de bilmediği bir kulüp olan Türk İdman Ocağı'ndan da asker futbolcular var. Listemizin sonunda onlar yer alıyor:

Türk İdman Ocağı'nın Elyevm (bugün) Şehit Yahut Silah Altında Bulunan A'zâsı

Şehit:

Mehmet Sedat Bey (ocağın fahri doktoru ve reis-i sabıkı

Silah Altında Bulunanlar:

İbrahim Bey (ihtiyat zabiti namzeti, terbiye-i bedeniyye takımından)
Mehmet Fuat Bey (baytar, futbol takımından muhacim)
Fahri Bey (baytar, zabit vekili, futbol takımından muhacim)
Burhan Bey (ihtiyat zabiti namzeti, futbol takımından muhacim)
Hulûsi Bey (ihtiyat zabiti namzeti, futbol takımından merkez müdafi, kaptan)
Vefik Bey (ihtiyat zabiti namzeti, futbol takımından muavin)
Nureddin Bey (ihtiyat zabiti namzeti, futbol takımından müdafi)
Suat Bey (ihtiyat zabiti namzeti, futbol takımından muhacim)
Nuri Bey (ihtiyat zabiti namzeti, terbiye-i bedeniyye takımından
Saim Bey (asker, terbiye-i bedeniyye takımından)
Şerafeddin Bey (asker, terbiye-i bedeniyye takımından)
Hayri Bey (asker, futbol takımından muavin)
Vâhid Bey (asker, terbiye-i bedeniyye takımından)
Abdullah Bey (asker, futbol takımından muhacim)
Muzaffer Bey (asker, futbol takımında muavin)
Mustafa Fuad Bey (asker, kulüp reis-i hazırı

Şehit veyahut mecruh (yaralı) olan idmancıların bir kısmı bu yazdığımız. Şüphesiz daha nice canlar yitip gitti. Onlar için ne yazılsa kâfi değil elbette… Mehmet Akif de mısralarında onları yere göğe sığdıramamış:

Sana dar gelmeyecek makberi kimler kazsın?
"Gömelim gel seni tarihe" desem, sığmazsın.

Önemli Not: Bu yazıdaki isim listeleri, 1915 senesi 28 Teşrin-i Evvel ve 11 Teşrin-i Sânî'de yayınlanan (1915 senesi Ekim ve Kasım aylarında) Donanma mecmuasından alınmıştır.